Controle willen hebben in je relatie: hoe kan je controle loslaten in de liefde?

Thijs Unij

Controle willen hebben in je relatie komt in essentie voort uit onveiligheid, onzekerheid en onrust. Dus wil jij controle hebben over je partner of wil je partner controle over jou? Als controlfreak zit je teveel in je hoofd, terwijl je diep van binnen voelt dat je met controledwang in je relatie meer kapotmaakt dan je lief is. Met als gevolg dat je meer verwijten, miscommunicatie of ruzie in je relatie krijgt!

Maar laten we eerlijk zijn: is controle willen hebben écht het antwoord? Hoe vaak leidt controle niet juist tot een gespannen sfeer, emotionele afstand of twijfels over je relatie? En belangrijker nog: hoe kan je de controle loslaten in je relatie zonder jezelf te verliezen, je grenzen te verwaarlozen of je partner volledig de regie te geven? In deze blog staan we stil bij de oorzaken, gevolgen en oplossingen bij teveel controle in je relatie!

De psychologie van controle willen hebben in je relatie

Je verlangen naar controle is een beschermingsmechanisme tegen de angst voor afwijzing, teleurstelling of verlies. Zie het als een vorm van zelfbescherming, want je wil liefdespijn vermijden. Zoals dat je liever niet gekwetst, in de steek gelaten of verlaten wordt.

Logisch ook, want je wil niets aan het toeval overlaten. Dat voelt onveilig, onzeker en onrustig aan. Dus check eens bij jezelf: "Waarvoor wil je jezelf beschermen met controledrang, want waar ben je nu écht bang voor?"

In feite is je verlangen naar controle een vorm van schijncontrole voor je ego om schijnveiligheid en schijnzekerheid te voelen. Waarom? Controle is een illusie van je ego, want in werkelijkheid heb je geen controle over de gedachten, gevoelens en gedragspatronen van je partner.

Waarom controle willen hebben in je relatie niet liefdevol en zuiver is

Controledrang is een gebaseerd op voorwaardelijke liefde in plaats van onvoorwaardelijke liefde. Alsof je bedoelt: "Ik hou van je, maar alleen als je precies doet wat ik wil en zeg."

Onthoud: liefde die voorwaardelijk is, is geen echte zuivere liefde. Het is gebaseerd op angst en is een teken van een relatieverslaving. Ware liefde accepteert, vertrouwt en laat vrij. Het is de moed hebben om kwetsbaar te zijn, zonder de behoefte om alles te beheersen of je partner te willen veranderen.

Maar door onzekerheid in je relatie blijf je tóch verlangen naar controle om als het ware je liefde, aandacht, intimiteit, erkenning, goedkeuring en bevestiging af te dwingen. Puur om je goed genoeg te voelen, want je wil je gezien, gehoord, gewaardeerd en geliefd voelen.

Dit creëert een ongelijkwaardige relatie, omdat je als controlefreak vindt dat je partner moet voldoen aan specifieke voorwaarden. Zo kan je niet samen in vrijheid verbinden vanuit overvloed, want je wil controle over:

financiën
huishouden
boodschappen
werk en carrière
intimiteit en seks
sociale contacten
kleding en uiterlijk
vrijetijdsbesteding
social media gebruik
planning in je agenda
gezondheid en leefstijl
opvoeding van kinderen

Dit kan natuurlijk net zo goed over je partner gaan. Hoe dan ook, een belangrijke vraag om bij stil te staan, is namelijk: "Waar wil je als controlfreak allemaal controle over hebben in een relatie?"

Diepgewortelde oorzaken van alsmaar meer controle willen hebben

Diepgewortelde angst wat leidt tot controledrang komt voort uit een onveilige hechtingsstijl waarmee je bent opgegroeid, zoals een:

angstige hechtingsstijl
vermijdende hechtingsstijl
gedesorganiseeerde hechtingsstijl

Bij een angstige hechtingsstijl ben je vaak bang om verlaten of afgewezen te worden, waardoor je je emotioneel ‘vast’ houdt aan je partner. Je voelt angst om niet goed genoeg te zijn en om alles te verliezen wat je lief is. De angst voor eenzaamheid overheerst, dus je wil grip op je partner met controlerend- en claimgedrag. Ook kan je continu pleasen in een relatie, omdat je van jongs af geleerd hebt dat je alleen liefde of aandacht verdienen met jezelf wegcijferen en aanpassen. Dat is ook een vorm van controle, want zo blijf je bevestiging zoeken bij je partner dat je 'goed genoeg' bent.

Bij een vermijdende hechtingsstijl houd je relaties oppervlakkig en vermijd je emotionele diepgang. Teveel emotionele intimiteit is ongemakkelijk, dus je creëert als het ware een muur om jezelf heen. Puur om met controle meer afstand te bewaren als je je overweldigd voelt, want dan hoeft je ook niet je kwetsbaarheid te laten zien. Simpelweg doordat je bent opgegroeid met het idee dat liefde onveilig is, dus je voelt je niet altijd de emotionele veiligheid in een relatie. Vandaar dat je emotionele verbinding wil ontlopen.

Bij een gedesorganiseerde hechtingsstijl ervaar je een innerlijk conflict: je hunkert naar verbinding, maar je bent het vertrouwen in de liefde kwijt. Niet altijd, maar door ups en downs voel je een mix van liefde en angst. Dit creëert verwarring, zowel bij jezelf als bij je partner. Het is alsof je continu op de wipwap zitten tussen verlatingsangst en bindingsangst. Dit kan zorgen voor tegenstrijdige behoeftes, onvoorspelbaar gedrag en een sterk verlangen naar controle in specifieke situaties of tijdens gesprekken. Want wil je dichtbij je partner zijn, maar ook weer niet te dichtbij?

Hoewel de uiting van controledrang verschilt per hechtingsstijl, is de onderliggende oorzaak vaak hetzelfde: een gebrek aan vertrouwen in jezelf, je partner of jullie relatie. Dit komt voort uit de onveilige basis die je als kind hebt ervaren. Je probeert daarom nu, juist door controle, een gevoel van veiligheid te creëren dat je eigenlijk diep van binnen mist!

Controle willen hebben in je relatie is vaak een teken van verlatingsangst

Door verlatingsangst voel je een constante onzekerheid en voortdurende angst dat je partner van wie je houdt, op elk moment kan verdwijnen. Dat je tekortschiet, of dat je niet in staat bent om het allerbelangrijkste – de liefde – veilig te stellen. Die gedachte kan je volledig in beslag nemen, zelfs als daar geen directe aanleiding voor is. Je voelt je kwetsbaar en machteloos, alsof je grip probeert te krijgen op iets wat steeds lijkt weg te glippen.

Dit kan behoorlijk je relatie onder druk zetten vanwege negatieve gedachten, verwarrende twijfels en wat-als-scenario's, zoals:

"Blijft hij/zij bij mij?”
"Houdt hij/zij écht van mij?"
"Is hij/zij nog wel gelukkig met mij?"
"Ben ik een te dominante controlfreak?
"Wat als hij/zij me nooit volledig begrijpt?"
"Waarom is hij/zij zo afstandelijk en kortaf?"
"Ziet hij/zij wel hoe veel ik van hem/haar houd?"
"Wat als ik te veel vraag en hij/zij het beu wordt?"
"Wat als hij/zij iemand anders leuker vindt dan mij?"
"Doe ik wel genoeg om onze relatie te laten slagen?"
"Wat als ik te veeleisend ben en hij/zij het zat wordt?"
"Waarom is hij/zij zo afstandelijk en kortaf? tegen mij?"
"Waarom reageert hij/zij niet meteen op mijn berichtjes?"
"Wat als hij/zij ontdekt wie ik echt ben en me dan verlaat?"
"Wat als ik hem/haar niet kan geven wat hij/zij nodig heeft?"

Door je verlatingsangst voel je misschien wel de controlebehoefte om te checken, vragen of analyseren wat je partner van plan is om te doen. Met als intentie om de kans op verlies te verkleinen, want wil je niet afgewezen of verlaten worden?

Goed om te weten: je controledrang bij verlatingsangst werkt averechts als je partner bindingsangst heeft. Dan beland je in een vicieuze cirkel: hoe meer controle je probeert te krijgen in je relatie, hoe meer je de verbinding dreigt te verliezen die je juist zo graag wilt behouden.

De keerzijde van overmatige controlebehoefte bij bindingsangst

Het is een vaak voorkomende misvatting dat je alleen bij verlatingsangst controle wil hebben in je relatie. Maar niets is minder waar. Ook als je bindingsangst voelt, kan er sprake zijn van een overmatige controlebehoefte.

Bindingsangst gaat vaak hand in hand met een diepe angst om gekwetst of opgeslokt te worden in een relatie. Je wil dan allesbehalve vastzitten in een verstikkende relatie, dus met controle kan je jezelf beschermen. Zo kan je grip hebben op iets wat onvoorspelbaar, vrijheidsbeperkend of bedreigend aanvoelt.

Voor je beeldvorming, zo herken je een controlfreak met bindingsangst:

Je wil zelf bepalen wanneer en hoe vaak je contact hebt: het tempo van je relatie wil je beïnvloeden om te voorkomen dat je relatie te snel serieus wordt. Zo houd je de touwtjes in handen, want je wil niet teveel onder de plak zitten bij je vriend of vriendin.

Bijvoorbeeld: je beantwoordt bewust niet à la minute op WhatsApp berichtjes van je partner. Niet vanwege tijdtekort, maar je voelt je overweldigd door de intensiteit van jullie contact. Daardoor neem je geen tijd om te reageren.
Je creëert fysieke en/of emotionele afstand na quality time: het liefst laat je je partner niet te dichtbij komen, dus je trekt jezelf terug in je eigen 'bubbel' om tot jezelf te komen zonder je partner erbij te betrekken.

Bijvoorbeeld: je zegt dat je druk bent met je werk, sport of hobby's, maar eigenlijk heb je geen zin om iets leuks te doen samen 's avonds of in het weekend. Liever besteed je je tijd met vrienden of geniet je van me-time.
Je bent conflictvermijdend en emotioneel onbeschikbaar: kwetsbaar, open en eerlijk je emoties delen met je partner vind je soms ongemakkelijk, dus je gaat ook confrontaties uit de weg om de lieve vrede te bewaren

Bijvoorbeeld: je merkt op dat je sneller prikkelbaar bent en geïrriteerd raakt, maar toch blijf je je emoties onderdrukken als er iets je dwars zit over wat je partner juist wel of niet doet of zegt
Je vermijdt gesprekken over de toekomst van je relatie: het idee van samenwonen, kinderen krijgen of trouwen voelt benauwend aan, dus je stelt gesprekken en beslissingen altijd zo lang mogelijk uit.

Bijvoorbeeld: zodra je partner wil praten over toekomstplannen, maak je een grapje zonder echt antwoord te geven of je vraagt direct "Zullen we het daar een andere keer over hebben?"

Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar aan de andere kant kan je bij bindingsangst juist controle vermijden. Waarom? Elke vorm van betrokkenheid of verantwoordelijkheid zet je relatie onder druk, want je voelt meer 'commitment' om te verbinden ten koste van je vrijheid en verbinding met jezelf.

Dat kan, als je zelf verlatingsangst voelt, verwarrend overkomen. Daarmee creëer je met bindingsangst een spanningsveld: je wil enerzijds je partner op afstand houden (vermijden), maar je angst voor het onbekende leidt anderzijds tot controlebehoefte (vastklampen). Dit houdt een ongezonde dynamiek van aantrekken en afstoten in stand.

12 praktijkvoorbeelden en signalen van controledrang in je relatie

Voor je beeldvorming, dit zijn alledaagse situaties waarover je mogelijk controle wil hebben in je relatie. Althans, je ego wil bepalen:

Wat jullie gaan eten: jij wil pasta als avondmaaltijd, maar je partner wil rijst, dus wie beslist?
Wie het laatste woord heeft: wil je in discussies gelijk krijgen of je stempel ergens op drukken?
Waar je spullen in huis neerlegt: van sleutels tot schoenen, alles moet precies op “jouw plek” liggen
Hoe jullie verjaardagen of feestdagen vieren: jouw tradities en ideeën zijn belangrijker dan van je partner
Hoe je partner in de auto rijdt: tijdens autoritten geef je aanwijzingen over de snelheid, route of verkeersborden
Wanneer je stil bent of samen praat: ben je een hooggevoelige introvert of spraakzame extravert? En je partner?
Hoe je je huis schoonmaakt: hoe wil je de vloer dweilen, ramen lappen of het aanrecht in de keuken netjes houden?
Hoeveel tijd je samen doorbrengt: jij wil veel samen zijn, maar heeft je partner behoefte aan meer ruimte voor zichzelf?
Hoeveel geld jullie uitgeven aan uitjes: je money mindset bepaalt hoe je omgaat met geld, dus leef je liever zuinig of geef je makkelijk geld uit?
Hoe een onderling gesprek verloopt: wie heeft er de leiding, wat is de communicatiestijl en over welke onderwerpen praat je wel of niet?
Wat je op tv gaat kijken 's avonds: je wil naar een Netflix film of serie kijken, maar wil je partner telkens naar voetbal, formule 1 of een andere sport kijken?

Controle willen hebben over hoe je partner omgaat met familie, vrienden en buren

Controledrang in je relatie heeft ongetwijfeld ook invloed op je familie, vrienden en buren, want wie heeft de broek aan in huis? Jij of je partner?

Wat betreft familie wil je controle hebben over:

wat je juist wel of niet bespreekt met je familieleden
hoe vaak, wanneer en waar je je (schoon)familie ziet
hoe je je kind(eren) opvoedt en welke rol je familie speelt

Wat betreft vriendschappen wil je controle hebben over:

welke vrienden je wel of niet mag zien
hoe vaak je mag afspreken met vrienden
welke activiteiten je wel of niet doet met vrienden

Wat betreft buren wil je controle hebben over:

hoe je voor-en achtertuin eruit ziet
hoeveel inspraak je hebt in buurtprojecten
wat de buurtregels zijn rondom geluidsoverlast

6 Communicatieproblemen in je relatie mede door controledrang

Voelt je controledrang aan als een hartverscheurende worsteling? De diepste emotionele pijn zit in het gevoel dat, hoeveel moeite je ook doet, het nooit genoeg lijkt te zijn. Elke poging om de controle te willen hebben voelt als een pleister op een diepe liefdeswond die blijft bloeden. Dit veroorzaakt alsmaar meer relatieproblemen, waaronder communicatieproblemen:

Onderlinge miscommunicatie: door aannames, verwachtingen en misverstanden praat je langs elkaar heen. Alsof je Spaans tegen een Duitser spreekt, want interpreteer je elkaar anders? Zo ja, dan zit je soms echt met de handen in je haar om je af te vragen: "Waarom heb je dat niet meteen gezegd of gedaan? Dan was het voor mij gelijk duidelijk, maar nu creëert het verwarring!"
Dagelijkse of wekelijkse conflicten: voor jou voelt het alsof alles wat je controleert belangrijk is voor de relatie, maar voor je partner voelt dit aan als negatieve kritiek. Daardoor voelen jullie je allebei niet begrepen, want jij voelt je niet gezien in je angsten, terwijl je partner zich niet totaal vrij voelt. Slaap je daardoor zelfs 's nacht apart of lig je uren wakker met tranen in je ogen, omdat de woorden van je partner door je hoofd blijven spoken?
Onaardige verwijten over en weer: door een kwalijke opmerking kan je je snel aangevallen voelen en in de verdediging schieten. Iets valt in het verkeerde keelgat. En jij? Je reageert direct geïrriteerd en opgefokt, want je voelt de bui alweer hangen. Voor de zoveelste keer heeft je partner kritiek op je. Althans, dat is je perceptie, want je zegt gelijk: "Je doet alsof ik niks goed kan doen.”
Zinloze discussies om gelijk te krijgen: soms kan je samen uit het niets van een mug een olifant maken, omdat je koste wat het kost je punt wil maken om iets te benadrukken. Dat leidt vaak ineens tot langdurige en vooral vermoeiende gesprekken. Zelfs na de discussie blijft er een nare nasmaak hangen, omdat jullie niet dichter bij elkaar zijn gekomen, maar juist verder uit elkaar. Maar wat wil je nu écht? Wil je gelijk of wil je geluk?
Heftige ruzies die uit de hand lopen: barst de bom in huis alsof er een explosie aan opgekropte emoties is? Je frustraties en woede komt in één keer naar buiten. Daardoor voel je je misschien even opgelucht dat je alles eruit hebt gegooid, maar tegelijkertijd breekt je hart en voel je een knoop in je maag, omdat je partner nu ook zichtbaar gekwetst is. Met als gevolg dat je spijt hebt over wat je allemaal hebt gezegd.
Continue stress, strijd en spanning: kan de sfeer in huis soms binnen no-time omslaan? Je verheft je stem, je partner reageert fel terug en vervolgens ga je schreeuwen tegen je partner, want ben je klaar met het gedoe en gezeik? Het is alsof je daardoor continu op scherp staat voor de kleinste triggers: een vergeten boodschap, een onverschillige blik, een verkeerd gekozen woord.

Bekijk hier de 25 meest voorkomende relatieproblemen >>>

15 zelfreflectie vragen voor als je continu controle wil houden over je partner

Welke belemmerende overtuigingen heb je over jezelf?
Wat spiegelt je partner over je zelfliefde en zelfvertrouwen?
Welke situaties triggeren mijn behoefte aan controle het meest?
Welke emoties ben je aan het onderdrukken door je controledrang?
Waarom blijf je verlangen naar controle en wat levert de controle je op?
Welke gedachten en gevoelens heb je als je de controle uit handen geeft?
Wat is de invloed van je familiesysteem op jouw verlangen naar controle?
Hoe wil je meer genieten en leven vanuit overvloed in plaats vanuit tekort?
Welke eerste stap kan je vandaag al zetten om meer je controle los te laten?
Wat heb je nodig om fysieke en emotionele veiligheid in jullie relatie te voelen?
Wat zou je tegen een vriend(in) zeggen die met dezelfde controledrang worstelt?
Hoe wil je dat je relatie met je partner eruit ziet als je je controledrang vermindert?
Wat wil je het liefst voelen als je leert leven vanuit vertrouwen in plaats van controle?
Hoe wil je je onzekerheid in je relatie aanpakken zonder je partner te willen controleren?

Controle loslaten in je relatie met 5 praktische oefeningen en tips

Het loslaten van controle in je relatie is een bevrijdend en helend proces zijn, want je leert vertrouwen op jezelf, je partner en de flow van je relatie. Hoe? Met kleine oefeningen merk je al een groot verschil:

Tip #1: Schrijf een 'controle-dagboek'
Gedragsverandering begint met bewustwording, want hoe wil je anders patronen doorbreken? Houd daarom eens een week lang bij wanneer en waarom je de behoefte voelt om controle uit te oefenen. Noteer de situatie, je gedachten, je gevoelens en je gedrag. Observeer als het ware vanuit een helikopterview wat je voelt, zegt en doet.

Tip #2: Plan een 'gecontroleerde chaos-dag
Kies één dag in de week waarop je je partner volledige vrijheid geeft in de dagelijkse keuzes. Zeg tegen alles 'ja', maakt niet uit waar het over gaat. Hiermee oefen je om de touwtjes stapsgewijs los te laten en te zien dat je wereld niet instort zonder jouw controledrang. Dus eerlijk gezegd: wat is nu het ergste wat er kan gebeuren als je geen controle hebt?

Tip #3: Oefen met het uitspreken van je angsten zonder oordeel
Eén van de diepste redenen voor controledrang is de angst om gekwetst te worden, dus het is tijd om je kwetsbaarheid te omarmen. Hoe? Delen is helen, dus vertel aan je partner wat je voelt en denkt als je controle wil hebben in je relatie. Ook kan je de antwoorden op de zelfreflectie vragen open en eerlijk delen.

Tip #4: Probeer de ‘10-seconden-regel’ bij conflicten
Wanneer je voelt dat je de controle wil grijpen of een discussie wil winnen, pauzeer dan 10 seconden. Adem diep in en uit. Zo kan je ondertussen voelen: "Is dit echt belangrijk voor onze relatie of is dit mijn angst die spreekt?" Door even afstand te nemen, al is het maar 10 seconden, voorkom je impulsief gedrag en leer je te reflecteren voordat je reageert.

Tip #5: Stel open vragen in plaats van aannames te maken
In plaats van meteen in te grijpen of te sturen, stel je vragen als:

Hoe zou jij dit aanpakken?
Wat is jouw idee hierover?
Hoe voel jij je daarbij?

Hulp bij je controlebehoefte in je relatie

Wil je je controledrang verminderen, maar vind je dit uitdagend? Of is je partner een controlfreak en wil je leren omgaan met emotionele triggers in jullie relatie?

Met relatietherapie krijg je maatwerk ondersteuning in je liefdesleven.
Dit staat in het teken van:

Bewust leven vanuit liefde en overvloed
Leren omgaan met emotionele triggers
Controle loslaten en angsten overwinnen
Veiligheid, vertrouwen en verbinding creëren
Belemmerende gedragspatronen doorbreken
Communicatieproblemen in je relatie verbeteren
Negatieve gedachten omzetten naar positieve gedachten

Lees hier meer over onze relatietherapie >>>